هوشمندسازی نظام مالیاتی کشور، جلوگیری از فرارهای مالیاتی و شناسایی راه‌های فرار از پرداخت مالیات، همچنین شناسایی گروه‌های جدید هدف و افزایش سهم مالیات از بودجه در سال‌های اخیر مورد توجه دولت قرار گرفته و برای آن برنامه‌ریزی شده است. اعتقاد بر این است که در صورت هوشمندسازی نظام مالیاتی، ‌امکان فرارهای مالیاتی به حداقل خواهد رسید و از این طریق علاوه بر کسب درآمد غیرنفتی برای کشور، عدالت مالیاتی نیز اجرا خواهد شد.
ازاین‌رو، ضرورت اصلاح نظام مالیاتی و همچنین تحول‌آفرینی در این بخش از اهمیت بسیاری برخوردار است. تحقق آنچه در دنیا با عنوان نظام مدرن و هوشمند مالیاتی شناخته ‌می‌شود، نیازمند انجام اقدامات بنیادین در نحوه مالیات‌ستانی و همچنین شیوه اجرای فرایندهای مالیاتی است.
برای اطلاع از مشخصه‌های یک نظام مالیات‌ستانی هوشمند، باید از وضعیت مالیات‌ستانی سنتی کشور اطلاع کافی داشته داشت. شیوه وصول مالیات در ایران طی سالیان متمادی به روش علی‌الراس متکی بود، به‌نحوی است که طی آن ممیز مالیاتی در رسیدگی به پرونده‌های مالیاتی نقش اساسی داشت. ‌به‌دلیل اینکه در این روش امکان دردست‌ داشتن اطلاعات روشن از فعالیت‌های اقتصادی ممکن نیست، بنابراین امکان تشخیص دقیق و عادلانه مالیات نیز امکان‌پذیر نیست. بنابراین در این شیوه، همواره با نارضایتی مودیان مالیاتی مواجه هستیم. بنابراین حذف مالیات های علی الراس یکی از مشخصه های مهم دستیابی به نظام مالیاتی هوشمند است.
براین اساس، سازمان امور مالیاتی کشور با فراهم کردن زیرساخت های لازم، طبق ماده 97 قانون مالیات های مستقیم امکان حذف شیوه علی الراس از نظام مالیاتی را فراهم کرده است و از عملکرد سال 1398 به بعد اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی بدون رسیدگی و برمبنای خوداظهاری پذیرفته می شود.
براین اساس، از این پس مبنای تعیین درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی، اظهارنامه مالیاتی مودی است و پذیرش اظهارنامه مودیان مشروط بر تنظیم شفاف اطلاعات و رعایت قوانین و مقررات مربوط بوده و اظهارنامه ارایه شده توسط مودیان با بانک‎های اطلاعاتی مالیاتی که در اجرای مقررات مواد 169 و 169 مکرر قانون مالیات‎های مستقیم ایجاد شده و اطلاعات به دست آمده از سایر دستگاه ها و سازمان ها مطابقت داده خواهد شد.
بنابراین، از عملکرد سال 1398 به بعد، اظهارنامه‎هایی که به صورت شفاف و با رعایت مقررات مربوط، تنظیم و در موعد مقرر(لغایت31خردادماه هرسال) به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم شوند و اطلاعات ارائه شده توسط مودیان مطابق با بانک های اطلاعاتی مالیاتی باشد، اظهارنامه مالیاتی بدون رسیدگی مورد پذیرش قرار گرفته و برگ قطعی برای مودیان صادر خواهد شد.
البته سازمان امور مالیاتی کشور طبق قانون می‎تواند تعدادی از اظهارنامه‎های مالیاتی دریافتی را براساس معیارها و شاخص‎های تعیین شده و یا به طور نمونه، انتخاب و برابر مقررات مورد رسیدگی قرار دهد.
صاحبان محترم مشاغل نیز مکلفند اطلاعات مربوط به خرید و فروش و درآمد و هزینه خود را به صورت کامل در اظهارنامه مالیاتی منعکس نمایند; به نحوی‌که اظهارنامه تسلیمی با اطلاعات موجود در پایگاه‎های اطلاعاتی سازمان مطابقت داشته باشد.
اما باید توجه داشت، مودیانی که اظهارنامه مالیاتی خود را به صورت کامل و شفاف تسلیم نکنند، از مزایای خوداظهاری بهره مند نشده و مشمول جرایم مالیاتی مربوط به کتمان درآمد خواهند شد.
لازم به ذکر است، طبق قانون، در صورتی که مودیان از ارائه اظهارنامه مالیاتی به سازمان امور مالیاتی خودداری کنند، سازمان امور مالیاتی کشور با استناد به اطلاعات به دست آمده و بانک های اطلاعاتی، برای آنان اظهارنامه برآوردی صادر و ابلاغ می کند.
اجرای دقیق ماده ?? قانون مالیات های مستقیم موجب افزایش کیفیت حسابرسی مالیاتی و همچنین کاهش فرایند زمان قطعیت پرونده های مالیاتی می شود. مالیات ستانی بر مبنای اطلاعات واقعی به دست آمده از بانک های اطلاعاتی، عملا نظام مالیاتی را به سمت شفافیت هر چه تمام تر، کاهش فرارهای مالیاتی و تحقق عدالت مالیاتی سوق می دهد.

منبع:- نحوه حذف شیوه علی الراس از نظام مالیاتی